Ευρ. Προγράμματα

Ποτάμια: Οι αρτηρίες της Γης

ΟΜΑΔΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2000-2001

ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ (COMMENIUS)

ΠΟΤΑΜΙΑ:ΟΙ ΑΡΤΗΡΙΕΣ ΤΗΣ ΓΗΣ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΓΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΕΔΙΟΥ: ΣΠΕΡΧΕΙΟΣ 12-11-2000

Την Κυριακή 12 Νοεμβρίου 2000, η ομάδα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης του Ραλλείου Γυμνασίου Θηλέων Πειραιά πήγαμε στον Σπερχειό για εκπαιδευτική εκδρομή.

Ο Σπερχειός βρίσκεται στο νομό Φθιώτιδας σε μικρή απόσταση από την Λαμία. Το όνομά του βγαίνει από το ρήμα σπέρχω που σημαίνει κυλώ ορμητικά, με μεγάλη ορμή και βία. Πηγάζει από τα βουνά της Ευρυτανίας (Τυμφρηστό) διατρέχει την πεδιάδα της Λαμίας κινούμενος ανατολικά και εκβάλλει στον Μαλιακό κόλπο. Έχει μήκος 82 χιλιόμετρα και είναι αποδέκτης 12 παραποτάμων που πηγάζουν από τα βουνά Οίτη και Όθρυς. Από τα νερά του αρδεύεται ένα μεγάλο τμήμα της πεδιάδας της Λαμίας που χαρακτηρίζεται από τις πιο εύφορες της πατρίδας μας.

Φωτογραφία: Μέτρηση της παροχής το ποταμού Εύηνου

Με τους επικεφαλής καθηγητές μας, Δ. Καλαϊτζίδη, Π. Πεφάνη, Σ. Πανάρετο και Κ. Πανάγου ξεκινήσαμε από το σχολείο μας πρωί –πρωί με το λεωφορείο. Είχε προηγηθεί μεγάλη προετοιμασία για τις δραστηριότητες που θα κάναμε στο ποτάμι και κάθε μαθήτρια ήξερε από την αρχή τις θα έπρεπε να κάνει στο σημείο που θα πηγαίναμε. Είχαμε επίσης κάθε μια, το δικό της φύλλο καταγραφής στοιχείων το οποίο έπρεπε να συμπληρώσουμε με τις παρατηρήσεις μας και τις ερωτήσεις μας.

Χωριστήκαμε σε πέντε ομάδες από τις οποίες δύο είχαν και υποομάδες. Οι ομάδες φαίνονται παρακάτω στο κείμενο.

Στο πρώτο σημείο του ποταμού που σταματήσαμε έχοντας μαζί μας τον κύριο Βαγγέλη Μαρκατσέλη από το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης της Υπάτης, δεν μπορέσαμε να προσεγγίσουμε το ποτάμι, διότι οι όχθες ήταν και πολύ απότομες και καλυμμένες με βλάστηση. Έτσι, επειδή ήταν πολύ επικίνδυνο να πέσουμε μέσα και να έχουμε προβλήματα, αφήσαμε αυτό το σημείο και προχωρήσαμε παρακάτω.

Το δεύτερο αυτό μέρος στο οποίο τελικά σταματήσαμε ήταν αρκετά πλατύ, πάνω από πενήντα μέτρα κοίτη, μέσα στην οποία κυλούσε το ποτάμι. Υπήρχε επίσης μια σχετικά καινούργια τσιμεντένια γέφυρα και οι όχθες του ποταμού κοντά στη γέφυρα ήταν καλυμμένες με χοντρές στρόγγυλες πέτρες τοποθετημένες μέσα σε κιβώτια από χοντρό σύρμα (μας είπαν ότι λέγονται σαραζανέτ). Οι πέτρες αυτές τοποθετήθηκαν εκεί για να προστατεύσουν τις όχθες του ποταμού από τη διάβρωση που θα μπορούσε να κάνει τη γέφυρα να καταρρεύσει. Λίγο πιο πέρα στην άκρη της όχθης υπήρχε μια στάνη με πρόβατα και σκυλιά που τα φύλαγαν. Μόλις μας είδαν, ένα ολόκληρο τσούρμο από παιδιά, άρχισαν να τρέχουν, ενώ τα σκυλιά γάβγιζαν.

Δυσκολευτήκαμε κάπως να κατέβουμε από τα σαραζανέτ μέσα στην κοίτη του ποταμού, αλλά τελικά τα καταφέραμε. Μόλις κατεβήκαμε, χωριστήκαμε στις προκαθορισμένες ομάδες και αρχίσαμε τη δουλειά.

Η ομάδα που είχε καθήκον να μετρήσει την ποιότητα του νερού με το φορητό χημικό εργαστήριο, πήρε θέση κοντά στο νερό και άρχισε την εργασία της. Με τη βοήθεια του κυρίου Πεφάνη και του κυρίου Καλαϊτζίδη, κάναμε τις μετρήσεις για νιτρικά, νιτρώδη, ΡΗ και διαλυμένο οξυγόνο.

Τα νιτρώδη τα βρήκαμε κάτω από 0,2 mg/l δηλαδή πολύ καλή τιμή που δείχνει καθαρό νερό. Τα νιτρικά τα βρήκαμε 10 mg/l που επίσης είναι πολύ καλή τιμή για το νερό. Το ΡΗ ήταν εξίσου καλό 7,2.

Οι μετρήσεις έδειξαν ότι το νερό ήταν καθαρό και βέβαια επειδή ήταν χειμώνας και εξαιτίας των βροχών διαλύονται οι χημικές ουσίες σε μεγάλη ποσότητα νερού, είναι φυσικό οι συγκεντρώσεις σε νιτρικά και νιτρώδη να είναι μικρές. Επί πλέον, δεν υπήρχαν καλλιέργειες γύρω –γύρω ώστε να πηγαίνουν τα λιπάσματα στο ποτάμι.
 

Η ομάδα μέτρησης της παροχής του ποταμού, με τη βοήθεια του κυρίου Πανάρετου, μέτρησε αρχικά το πλάτος του ποταμού χρησιμοποιώντας μια τεχνική που μας έμαθαν οι πρόσκοποι, δηλαδή ένα ξύλινο κοντάρι με ένα μικρό ξυλάκι βιδωμένο στην κορυφή του. Καθώς κάποιος στέκεται στη μια όχθη κοιτάζοντας την απέναντι, ρυθμίζει κατάλληλα τη γωνία του μικρού ξύλου. Όταν στρίψει κατά 90 μοίρες πάνω στην όχθη που βρίσκεται, μπορεί να καθορίσει και να βρει το πλάτος του ποταμού χωρίς να βρέξει τα πόδια του. Εμείς στο σημείο εκείνο βρήκαμε το πλάτος του ποταμού 6,60 μέτρα.

Μετά χρησιμοποιώντας το κοντάρι και το μέτρο, μετρήσαμε το βάθος του ποταμού στο σημείο της μέτρησης, και βρήκαμε τρεις διαφορετικές τιμές: 19 εκ., 29 εκ., και 50 εκ. Έτσι, υπολογίσαμε το εμβαδόν της τομής του ποταμού στο σημείο εκείνο και το βρήκαμε 2,16 τ.μ.

Μετά ορίσαμε 20 μέτρα πάνω στην όχθη που βρισκόμασταν και με τα χρονόμετρα υπολογίσαμε πόσο χρόνο έκανε ένα μπαλάκι του τένις να διανύσει τα 20 αυτά μέτρα επιπλέοντας στο νερό του ποταμού και ταξιδεύοντας με την ταχύτητά του. Με τον τρόπο αυτό υπολογίσαμε την ταχύτητα του ποταμού 60 δεύτερα, στην μια όχθη, 19 δεύτερα στη μέση του νερού και 15 δεύτερα στη απέναντι όχθη. Κατόπιν χρησιμοποιώντας τον τύπο P=S.U, δηλαδή τον τύπο υπολογισμού της παροχής (P= παροχή, S= εμβαδόν τομής, U=ταχύτητα του νερού), υπολογίσαμε την παροχή 1,4 κυβικά μέτρα το δευτερόλεπτο. Μια δεύτερη μέτρηση μας έδωσε παροχή 0,416 κ.μ./ δευτερόλεπτο. Βέβαια ανάμεσα στις δύο μετρήσεις υπάρχει μεγάλη διαφορά, αλλά όπως μας είπαν και οι καθηγητές μας, περισσότερη σημασία έχει η διαδικασία παρά το αποτέλεσμα.

H ομάδα μέτρησης των χαρακτηριστικών του ποταμού, κατέγραψε ορισμένα είδη της χλωρίδας, κυρίως δέντρα (πλατάνια, λεύκες, ιτιές) και ορισμένα είδη ζώων που παρατηρήσαμε. Βέβαια, δεν είδαμε άγρια ζώα, αφού είμαστε σε κατοικημένες περιοχές. Τα ήμερα ζώα που είδαμε ήταν αγελάδες, πρόβατα, κατσίκια και κατοικίδια, δηλαδή γάτες, σκύλοι, κότες. Ο κύριος Μαρκατσέλης μας είπε πως στα δέντρα του ποταμού καταφεύγουν πολλά πουλιά για να κάνουν τις φωλιές τους. Οι όχθες του ποταμού ήταν σε άλλα σημεία κατάφυτες, ενώ σε άλλα ήταν σχεδόν γυμνές. Όπως αναφέραμε και πιο πάνω, σε ορισμένα σημεία έγινε εγκιβωτισμός της κοίτης με τσιμέντο και σαραζανέτ. Τα δέντρα που κυρίως συναντήσαμε στις όχθες ήταν μεγάλα πλατάνια, που είχαν αρχίσει να χάνουν τα φύλλα τους καθώς το φθινόπωρο ήδη τελείωνε, ιτιές –νεροϊτιές, λεύκες και άλλα είδη δέντρων και φυτών που χρειάζονται πολύ νερό.

Η ομάδα χρήσεων νερού δεν μπόρεσε να εντοπίσει αντλητικά συγκροτήματα μέσα στο ποτάμι, διότι τον χειμώνα δεν αρδεύονται οι καλλιέργειες. Παρ’ όλα αυτά, κοντά στο χωριό Παλιούρι, είδαμε ένα χωράφι να ποτίζεται με τεχνητή βροχή για να φυτρώσει γρήγορα ο σπόρος. Επίσης δεν είδαμε βάρκες, φράγματα (υδροηλεκτρικά ή αρδευτικά) διότι η περιοχή που επισκεφτήκαμε ήταν σχετικά ομαλή και η κοιλάδα του ποταμού είχε μεγάλο πλάτος και σε τέτοιες περιοχές δεν μπορούν να γίνουν φράγματα. Είδαμε όμως ανθρώπους, έναν νεαρό με τον πατέρα του, να βάζουν ένα δίχτυ κάθετα στο ποτάμι για να πιάσουν ψάρια. Μπήκαν στο νερό με μεγάλες μπότες που έφταναν μέχρι τη μέση τους και πιο πάνω κι έτσι δεν βράχηκαν. Στερέωσαν το δίχτυ στη μια όχθη, μετά στην άλλη και έφυγαν με σκοπό να έλθουν αργότερα για να μαζέψουν το δίχτυ και τα ψάρια. Είδαμε επίσης ένα μεγάλο κοπάδι με πρόβατα που ήρθε στο ποτάμι για να πιει νερό. Κοντά στο ποτάμι, υπήρχαν πολλά χωράφια. Ορισμένοι κάτοικοι που ρωτήσαμε μας είπαν πως καλλιεργούνται σιτηρά, καλαμπόκι, βαμβάκι, τριφύλλι, κλπ. Ένας μας είπε ακόμη πως καλλιεργούν και ακτινίδια, μάλιστα παραπονέθηκε ότι οι έμποροι τους τα παίρνουν για 50 δραχμές το κιλό ενώ τα πουλάνε για τριακόσιες.

Η ομάδα που ήταν αρμόδια για τα απορρίμματα, εντόπισε πολλά από αυτά, κυρίως στις όχθες του ποταμού, όπου τα πετούσαν οι ασυνείδητοι, βρωμίζοντας και ρυπαίνοντας το ποτάμι και το περιβάλλον. Τέτοια απορρίμματα ήταν λάστιχα από οχήματα, συσκευασίες, πλαστικά, παλιά ρούχα, χαρτιά, μέταλλα, κλπ.

Στο χωριό Παλιούρι όπου κάναμε τη δεύτερη μας στάση, περάσαμε πάνω από μια περίεργη και γερμένη γέφυρα, που ήταν κατασκευασμένη από τσιμέντο και σίδερα. Η μια κολόνα που τη στήριζε είχε πάρει μια κλίση και έτσι ολόκληρη η γέφυρα έγερνε. Ήταν μια χαμηλή γέφυρα που πρέπει να ήταν αρκετά παλιά, όχι όμως αρχαία. Πάνω από τη γέφυρα το ποτάμι ήταν πολύ όμορφο. Οι όχθες του ήταν σκεπασμένες με πλατάνια που είχαν πάρει κόκκινο πορτοκαλί χρώμα από τα φύλλα τους που ήταν έτοιμα να πέσουν. Το νερό ήταν αρκετά ήσυχο και σχετικά λίγο. Εκεί μετρήσαμε και το διαλυμένο οξυγόνο και βρήκαμε ότι είχε κανονική τιμή (28mg/l).

Η πρώτη μας επίσκεψη στο ποτάμι, στον Σπερχειό, ολοκληρώθηκε στο ιστορικό χωριό Γοργοπόταμος, όπου φάγαμε πριν ξεκινήσουμε για την επιστροφή στον Πειραιά. Ήταν μια υπέροχη εκδρομή, και ελπίζουμε στη δεύτερη επίσκεψή μας να είμαστε πιο έμπειρες και να βρούμε περισσότερα πράγματα.

ΟΜΑΔΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΕΔΙΟΥ

ΣΠΕΡΧΕΙΟΣ- 12-11-2000

ΟΜΑΔΕΣ ΜΕΤΡΗΣΕΩΝ ΧΗΜΙΚΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ

1. Φραγκιαδάκη Αργυρώ, Φραγκιαδάκη Χρύσα, Σιδέρη Μαρία, Κοκάκη Σπυριδούλα, Μακαριάδου Ευαγγελία.

2. Δρόσου Άννα, Μπάντα Ελένη, Αμπαρτζάκη Ειρήνη, Τζιόλα Εύη, Τσιλαλή Ελσα, Καυγά Χρύσα

3.Καραμητσιάνη Αναστασία, Ξιφαρά Ευαγγελία, Ζουμπούλη Στεφανία, Μπάστα Δήμητρα, Ορεστίδου Δέσποινα.

ΟΜΑΔΑ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ

Βυσσαρίτη Φωτεινή, Γεωργίου Αναστασία, Γούλα Ελένη, Καρακώστα Ελένη, Αγαλιώτη Νατάσα, Ξηρακιά Μαρία, Δριτσάκη Ελένη.

ΟΜΑΔΕΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΠΑΡΟΧΗΣ

Ζαμπλάκου Κατερίνα, Καραμητσιάνη Σοφία, Καλογερά Δανάη, Τσεκούρα Ανθή, Σπέντζου Σοφία.

Τζιβελέκα Νεφέλη, Κωνσταντάκου Μαρία, Καραβόλου Μαρία, Διακάκη Μαρία, Παρασκευά Ιωάννα

ΟΜΑΔΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΠΟΤΑΜΟΥ

Ζερικιώτη Ράνια, Παναγιωταράκου Μερόπη, Τζαφάλια Ιωάννα, Βαρδαλάκου Θεοδοσία, Περράκη Ειρήνη, Κουκουνάκη Ελένη

ΟΜΑΔΑ ΧΡΗΣΕΩΝ ΝΕΡΟΥ

Γεωργίου Μαριάννα, Αρζουμανίδου Χρυσούλα, Λελούδα Ειρήνη, Αντωνάκου Ελευθερία, Γεωργιάδου Δώρα.

ΑΤΟΜΙΚΟ ΦΥΛΛΟ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ

Όνομα:

Τάξη/ Τμήμα:

Ημερομηνία: 12/11/2000

Καιρικές συνθήκες (ηλιοφάνεια, συννεφιά, βροχή, θερμοκρασία

αέρα, άνεμος): Το πρωί συννεφιά, την υπόλοιπη μέρα ηλιοφάνεια

Όνομα Ποταμού: Σπερχειός

Γεωγραφικό Διαμέρισμα /Νομός: Στερεά Ελλάδα/ Φθιώτιδας

Πώς πήρε ο ποταμός το όνομά του; Από το ρήμα σπέρχω= κυλάω γρήγορα

Πού βρίσκονται οι πηγές του; Στα βουνά του Καρπενησίου

Έχει παραπόταμους; ΝΑΙ Πόσους; 12

Πώς ονομάζονται; Ίναρχος, Ξυδιάδες, κλπ

Που εκβάλλει ο ποταμός; Στο Μαλιακό Κόλπο

Σχηματίζει Δέλτα; ΝΑΙ

Πόσο είναι το μήκος του ποταμού; 80 km

Ποια είναι η ποιότητα του νερού, όπως την εκτιμάς εσύ;

Καλή ποιότητα

Ποιες ανθρώπινες δραστηριότητες παρατηρείς γύρω και μέσα στο

ποτάμι; Καλλιέργειες όπως βαμβάκι, καλαμπόκι, θερμοκήπια

Έχεις παρατηρήσει εργοστάσια κατά μήκος του ποταμού; Όχι

Σε ποια απόσταση βρίσκονται αυτά τα εργοστάσια;   ~

Έχεις δει αγρότες να χωράφια τους από το ποτάμι ή είδες

μηχανήματα άντλησης νερού στις όχθες; ΝΑΙ

Πολλά ή λίγα

Πόσα χωριά βρίσκονται πάνω στο ποτάμι ή σε πολύ μικρή

απόσταση από αυτό (μέχρι 5km); Κωσταλέξι, Μεξιάτες, Λιανοκλάδι

Ποιο είναι το μεγαλύτερο; Κωσταλέξι

Πώς ονομάζονται τα βουνά που ορίζουν τη λεκάνη απορροής

του ποταμού: Όθρυς, Γκιώνα, Οίτη, Βελούχι

Ποια είδη δέντρων αναγνώρισες στις όχθες του ποταμού; Βάτα,

Ιτιά, Πλάτανος, Κηλημιά, Βατόμουρα, Ασημόλευκα

Συνάντησες ζώα κατά την επίσκεψη; Ναι

(συνυπολόγισε και τα πουλιά)

Πόσα διαφορετικά είδη

Ονόμασε όσα γνωρίζεις; κατσίκια, γίδια, πρόβατα, μικρά ψάρια,

σκύλο

 
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ

Μήκος του ποταμού στο σημείο της μέτρησης: 20m

Πλάτος του ποταμού στο σημείο της μέτρησης: 6,60m/6,55m

Βάθος στα σημεία Α=19cm Β=29cm Γ=50cm

Εμβαδό τομής του ποταμού: 2,16m

Ταχύτητα του ποταμού: 1η μέτρηση: άκρη 1m/s

2η μέτρηση: μέση 19m/s

3η μέτρηση: άκρη 15m/s

Παροχή του ποταμού Π = 1,4m3/s / 0,416m 3/s

ΡΗ = 7,5

Νιτρικά = 1η μέτρηση 10mg/l NO3

2η μέτρηση 25mg/l NO3

Νιτρώδη= 1η μέτρηση 0

2η μέτρηση μικρότερο του 0,1 mg/l NO

Φωσφορικά= 20 mg/l PO4

Aμμώνιο = 1η μέτρηση λιγότερο από 0,2 kh4

2η μέτρηση 0

Διαλυμένο Οξυγόνο = 28mg/l

Ολική σκληρότητα = ~

Θερμοκρασία νερού = 10oC, ΄μετά από 1,5h, Τ=11oC

Χρώμα του νερού: Θολό

Οσμή: Δεν μύριζε το νερό αλλά ο γύρω χώρος

Διαύγεια: Θολό

Βλάστηση στον πυθμένα: Όχι στο πρώτο σημείο.Ναι στο δεύτερο

Βλάστηση στις όχθες: ΝΑΙ

Κλίση της όχθης (ήπια κλίση,απότομη,κλπ): Απότομη

Είδος πυθμένα (αμμώδης,κροκάλες,βράχοι,λάσπη): Κροκάλες και

λάσπη

Είδος ροής (ομαλή,τυρβώδης): Τυρβώδης

Άλλες παρατηρήσεις: ~

E Έλεγχος των Πλημμυρών

E Σταθεροποίηση των ακτών και προστασία από τις καταιγίδες

E Μετρίαση των κλιματολογικών αλλαγών

E Στηρίζουν μια σημαντική βιοποικιλότητα

E Παραγωγή διαφόρων προϊόντων

E Αναψυχή και Τουρισμό

E Πολιτιστική Αξία κλπ.

Δεν είναι τυχαίο το γεγονώς ότι στις κοιλάδες των ποταμών έχει επικεντρωθεί ο ανθρώπινος πολιτισμός για πάνω από 6000 χρόνια και η παρουσία και η διατήρησή τους ήταν και εξακολουθούν να είναι σε μερικές περιπτώσεις κρίσιμης σημασίας για την επιβίωση των ανθρώπινων κοινοτήτων. Ο πολλαπλός ρόλος των υγροτοπικών οικοσυστημάτων έχει αναγνωριαθεί τα τελευταία χρόνια και αυτό έχει οδηγήσει σε μια μαζική προσπάθεια για αποκατάσταση των υγροτοπικών οικοσυστημάτων που έχουν διαταραχθεί ή υποβαθμιστεί αλλά και στη διατήρηση των υπολοίπων.

Αλλά αυτό δεν είναι αρκετό μια και είναι γνωστές, ιδιαίτερα σ’εμάς εδώ στην Κύπρο, η υδατική κρίση και οι επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών.

q η παγκόσμια κατανάλωση νερού έχει εξαπλασιασθεί μεταξύ 1990-1995

q ο πληθυσμός του πλανήτη αυξάνεται γύρω στα 70 εκατ. κάθε χρόνο και αυτό θα συνεχιστεί για τα επόμενα 20 χρόνια

q Μέχρι το 2025 2 στους 3 ανθρώπους θα αντιμετωπίζουν προβλήματα υδατικής κρίσης.

Τα πιο πάνω στοιχεία δείχνουν καθαρά την πίεση που θα δεχθούν διεθνώς οι υγροβιότοποι. Στην περίπτωση της Κύπρου αυτό έχει ήδη συμβεί με την κατασκευή των φραγμάτων και την αποκοπή της ροής του νερού προς τους φυσικούς τους αποδέκτες. Έτσι έχει επηρεασθεί το υδατικό ισοζύγιο στην περιοχή Ακρωτηρίου επηρεάζοντας τόσο των υγροβιότοπο της αλυκής αλλά και το λιβάδι Φασουρίου, το βιότοπο του μικρού δενδρόβιου πράσινου βάτραχου.

! Τα οικοσυστήματα των υγροβιοτόπων (γλυκών υδάτων) στηρίζουν το 40% των ειδών του πλανήτη και το 12 % των ζωϊκών ειδών.

! Μερικοί υγροβιότοποι παρουσιάζουν σημαντικούς αριθμούς ενδημικών ειδών

! Η βιοποικιλότητα των υγροβιοτόπων είναι σημαντικό γενετικό απόθεμα με ανυπολόγιστη αξία στη φαρμακευτική βιομηχανία καθώς και για εμπορικά είδη. 80% του παγκόσμιου πληθυσμού εξαρτάται από παραδοσιακά φαρμακευτικά σκευάσματα.

! Πολλοί υγροβιότοποι έχουν μεγάλη ιστορική και αρχαιολογική αξία και συγκεντρώνουν επίσης το ενδιαφέρον εκατομμυρίων ανθρώπων για αναψυχή και τουρισμό καθώς και για σκοπούς περιβαλλοντικής πληροφόρησης και εκπαίδευσης.